पाठदुखी : कारणे, लक्षणे , माहिती.

 

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशनच्या नुसार, पाठदुखीचा त्रास सर्वात सामान्य आरोग्य समस्या आहे. पहिल्या पाठदुखीचा परिणाम कोणत्याही वयोगटातील लोकांवर होऊ शकतो. सुदैवाने, अशी काही सोपी तंत्रे आहेत, जी आपण पाठीच्या दुखण्याचे सामान्य कारण टाळण्यासाठी वापरू शकता. या लेखामध्ये ते तंत्रे सांगितली आहे आणि त्याद्वारे आपण सध्या अनुभवत असलेल्या पाठदुखीचा त्रास देखील कमी कसा करता येईल हे समजून घेऊ शकता. 

पाठदुखीची कारणे :

मानवी पाठ ही स्नायू, हाडे, कंडरा (tendons) आणि अस्थिबंधनांची (ligaments) एक जटिल सिस्टिम आहे. शरीरास सपोर्ट देण्यासाठी आणि हालचाली सुरळीत चालण्यासाठी या घटकांनी एकत्र काम केले पाहिजे. मेरुदंडात कूर्चा सारखे पॅड असतात. ज्यांना डिस्क म्हणतात. ते मणक्यासाठी उशी प्रदान करतात. पाठदुखीसाठी खालील कारणे समाविष्ट आहेत.

 

१) शारीरिक दगदग :

चुकीच्या पद्धतीने खूप जड वस्तू उचलणे किंवा वारंवार वाकणे, यामुळे मागचे स्नायू, कंडरे आणि अस्थिबंधन ताणले जाऊ शकतात. जास्त इक्सरशन पासून वेदना त्वरीत येऊ शकते.

 

२) इजा झाल्यास :

पाठदुखीचा त्रास बहुधा अपघातामुळे झालेल्या दुखापतीमुळे होतो. पाठीमागे जखम झालेल्या सर्वात सामान्य अपघातांमध्ये कार क्रॅश, क्रीडा क्षेत्रावरील टक्कर आणि पडणे यांचा समावेश आहे. या जखमामध्ये कदाचित फाटलेल्या डिस्क, तुटलेली हाडे आणि फाटलेल्या अलाईमेन्ट किंवा टेंडन असू शकतात.

 

३) वैद्यकीय परिस्थिती :

ऑस्टिओपोरोसिस, रीढाचा (spine) कर्करोग, झोपेचे विकार, मूत्रपिंडातील समस्या, संधिवात आणि कटिप्रदेश (sciatica) यासारख्या विविध वैद्यकीय परिस्थितीमुळे पाठदुखीचा त्रास होऊ शकतो. काही प्रकरणा मध्ये या परिस्थिती बरे होऊ शकत नाहीत, म्हणूनच त्यांच्यामुळे होणारी वेदना फक्त व्यवस्थापित केली जाऊ शकते.

 

४) फाटलेल्या किंवा बल्गिंग डिस्क :

मेरुदंडातील प्रत्येक कशेरुका (vertebra) दरम्यानचे डिस्क कधीकधी फुटतात किंवा ते आकार बदलू शकतात. जेव्हा हे घडते तेव्हा मागे नसावर अधिक दबाव पडतो, त्यामुळे संभाव्यत: पाठीच्या समस्या उद्भवतात.

 

५) खराब पवित्रा :

कमकुवत पवित्रा (उभं राहण्याची किव्हा चालण्याची पद्धत) घेतल्याने अखेरीस पाठदुखीला त्रास होऊ शकतो आणि यामुळे दीर्घ मुदती पर्यंत नुकसान देखील होऊ शकते.

 

सामान्य कारणे कशी टाळायची?

 (१) कायरोप्रॅक्टिक मदत :

पाठदुखीचा त्रास कमी करण्याचा सर्वात प्रभावी मार्ग म्हणजे कायरोप्रॅक्टिक उपचार. कायरोप्रॅक्टर एक वैद्यकीय व्यावसायिक आहे, जो मानवी शरीराच्या स्नायूंच्या समस्या ओळखण्यासाठी आणि त्यावर उपचार करण्यास प्रशिक्षित आहे. ते आपल्या वेदनेची मूळ कारणे ओळखू शकतात आणि त्यांच्यावर उपचार करण्यास सुचवू शकतात. कायरोप्रॅक्टर आपल्याला वेदना टाळण्यास मदत करू शकतो. कायरोप्रॅक्टिक उपचारात मणक्याचे आणि शरीरातील इतर सांध्याचे संरेखन असते. सांध्याचे संरेखन दुरुस्त केल्याने दुखापत रोखता येईल आणि त्यामुळे वेदना होण्याची शक्यता कमी होऊ शकते. आपल्या पवित्रासह कोणत्याही समस्या ओळखणे कायरोप्रॅक्टर्स निदान करु शकतात आणि postural समस्या सुधारू शकतात, ज्यामुळे पाठदुखीचा त्रास कमी होतो. कोणत्याही गंभीर अंतर्भागाचे आजार किंवा जखमांचे निदान केल्याने पाठीच्या दुखणे उद्भवू कायरोप्रॅक्टर्स इतर गंभीर आरोग्य समस्या देखील ओळखू शकतात. ज्या संभाव्यतः फुटलेल्या डिस्क आणि कटिप्रदेश सारख्या वेदनांना कारणीभूत ठरू शकतात.

 

(२) पाठीवर झोपा :

जेव्हा आपण दिवसभर बसणे, चालणे, धावणे आणि वस्तू उचलण्याचे कार्य करत असाल, तेव्हा आपली मणका संकुचित होऊ शकते. पाठीवर झोपल्याने आपल्या मणक्याला आराम मिळतो आणि पाठदुखीची शक्यता कमी होते.

 

३) अधिक व्यायाम करा :

कोअर (आतील भाग) स्नायूंना मजबूत करणारा व्यायाम, पाठदुखी कमी करण्यासाठी किंवा टाळण्यासाठी खूप उपयुक्त ठरू शकतो. कोअर स्नायू म्हणजे ओटीपोटात आणि खालच्या भागात आढळणारे स्नायू. जर हे स्नायू चांगले विकसित झाले असतील, तर ते मागच्या बाजूला असलेल्या अस्थिबंधन आणि कंडरांना ताणून घेतात. ज्यामुळे वेदनांचे प्रमाण कमी होते. मजबूत कोअर असण्यामुळे पाठीच्या दुखापतीचा धोका कमी होतो.

 

४) शूजची चांगली जोडी घ्या :

जर आपण दीर्घ काळासाठी आपल्या पायांवर राहत असाल, तर पायात चांगले फिट असणारी उच्च प्रतीची शूज खरेदी करा हे सुनिश्चित करा की, आपल्या शरीरावर स्थिर आणि संतुलित बेस आहे. जो आपल्या पायाला आणि मागे आधार देतो. हे आपल्याला अस्थिबंधन, स्नायू किंवा कंडरा संबंधी ताणांशी संबंधित समस्या टाळण्यास मदत करेल.

 

५) नियमित मालिश करा :

मालिशमुळे पाठीच्या स्नायूंना आराम मिळतो आणि रक्त प्रवाह वाढतो. हे आपल्याला लवचिक राहण्यास मदत करू शकते, यामुळे घसा, स्नायू आणि अस्थिबंधन संबंधित वेदना टाळता येते.

 

६) वैद्यकीय समस्यांचे निदान करा :

पाठीचा आजार असल्यास, डॉक्टरांना भेटणे चांगले आहे. ते संपूर्ण आरोग्य तपासणी करण्यासाठी आणि आपल्या वेदनांना कारणीभूत ठरू शकणार्‍या कोणत्याही रोगाची परिस्थिती ओळखण्यासाठी चाचण्या घेण्यात सक्षम असतात. आरोग्याच्या समस्या खराब होण्यापूर्वी आणि आणखी वेदना वाढण्यापूर्वी डॉक्टर मदत करू शकतात.

 

चांगल्या अर्गोनॉमिक्सचा सराव आणि सुधारित मुद्रा :

चांगल्या पवित्रामध्ये उभे राहा. बसणे आणि आपल्या शरीरावर ताण कमी होण्याच्या स्थितीत राहा. जेव्हा आपण चांगले पवित्रा दर्शविता, तेव्हा आपले सांधे चांगले जुळले जातील. दुखापत होण्याचा धोका किंवा मागच्या भागातील सांध्यावरील झीज कमी होईल, यामुळे दीर्घ मुदतीच्या जखम होण्याचे धोका कमी होईल, ज्यामुळे पाठदुखीचा त्रास कमी होतो.

संकलन-

निसर्ग उपचार तज्ञ

डॉ. प्रमोद ढेरे, पिंपरी-चिंचवड, पुणे.

आरोग्यविषयक व्याख्याते व लेखक.